Menstruatiearmoede

Toegang tot menstruatieproducten is niet vanzelfsprekend. Dat wordt steeds duidelijker. Een groeiende groep mensen heeft niet altijd toegang tot de benodigde middelen waardoor ze niet mee kunnen doen in de maatschappij en gezondheidsrisico’s lopen. De problematiek is groot waardoor steeds meer vrijwilligers opstaan op dit gat zo goed en zo kwaad als dat kan te dichten. Jonge mensen zien dat hun medeleerlingen niet naar school komen en zorgen samen voor gratis producten op school. Bij donatie-afhankelijke uitgiftepunten loopt het storm. Maar we kunnen niet verwachten dat vrijwilligers dit probleem helemaal oplossen. Eigenlijk zou daarom de verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van menstruatieproducten bij de gemeente moeten liggen. Tijdens de begrotingsbespreking op dinsdag 8 november 2022 houdt Martin van Rooij een betoog voor het College van Burgemeester&Wethouders en de Gemeenteraad om deze verantwoordelijkheid te nemen. In dit artikel nemen wij u mee in de problematiek van menstruatiearmoede, het belang van toegang tot producten en de rol van de gemeente.

Menstruatie armoede – het probleem op de kaart zetten

Menstrueren is de normaalste zaak van de wereld en is bovenal geen keuze. Op een veilige en hygiënische manier – met andere woorden waardig menstrueren – is een basisbehoefte. Helaas is dit voor veel mensen geen realiteit. Voor ongeveer 10 procent van de menstruerende mensen is het lastig om aan menstruatieproducten zoals maandverband en tampons te komen, omdat ze het geld er niet voor hebben.

Deze mensen worden ook nog belemmerd door een dubbel taboe. Veel mensen vinden het al lastig om over menstruatie te spreken, en dan ook nog moeten vertellen dat je arm bent, maakt alles moeilijker. Mensen vinden het daarom lastig om anderen om maandverband of een tampon te vragen.

Wat is menstruatiearmoede?

Het houdt in dat men niet over de middelen beschikt om een op een veilige en hygiënische manier te menstrueren. Dit kan omdat er geen financiële middelen zijn voor producten, geen toegang is tot goede sanitaire faciliteiten of dat iemand te weinig kennis heeft over menstruele gezondheid. Menstruatiearmoede heeft directe gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid van een persoon, voor diens keuzevrijheid en mogelijkheid tot participatie. Zo kan iemand bijvoorbeeld door het te lang dragen van een tampon risico lopen op tamponziekte. Of kunnen infecties ontstaan door het lang inhouden van gebruikt maandverband.

Cijfers in Nederland

Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 10 mensen die menstrueren soms te weinig geld heeft voor producten. Ook blijkt uit een onderzoek van Plan International dat 4 op de 10 respondenten wel eens thuis moest blijven vanwege hun menstruatie, in plaats van naar school of werk te gaan.

Het werkelijke cijfer ligt waarschijnlijk zelfs hoger. Eerder onderzoek was niet inclusief genoeg in termen van genderdiversiteit – niet alle mensen die menstrueren zijn vrouwen – terwijl kwetsbare groepen zoals daklozen moeilijk te bereiken zijn. Armoede is in Maastricht boven het landelijke gemiddelde en bovendien is het aantal mensen dat op of onder de armoedegrens leeft de afgelopen 2,5 jaar aanzienlijk toegenomen. Dit zal waarschijnlijk niet snel veranderen. De financiële gevolgen van de pandemie, de huisvestingscrisis en de energiecrisis treffen niet alleen degenen die op of onder de armoedegrens leven, maar ook andere mensen, zoals zelfstandigen en studenten.

Gevolgen maatschappij

Menstruatiearmoede heeft niet alleen effect op iemands lichamelijke gezondheid. Geen menstruatieproducten kan er ook toe leiden dat kinderen en volwassenen niet naar school, werk of sociale activiteiten komen. Als dit zich standaard één week per maand afspeelt, kan dat zorgen voor grote achterstanden op school, inhouding van loon en achterstand op het sociale ontwikkelingsvlak. Door menstruatiearmoede wordt een groep mensen uitgesloten van volwaardige deelname aan de samenleving.

Andere gemeenten kunnen het wel

Het kabinet heeft zich hier al over uitgesproken: menstruatiearmoede hoort thuis in het lokale armoedebeleid. De verantwoordelijkheid ligt dus bij de gemeente.

Veel gemeenten hebben die verantwoordelijkheid ook al opgepakt en er zijn dus meer dan genoeg voorbeelden hoe het wel kan. Ondertussen hebben al 14 gemeenten beleid geïmplementeerd. Neem nu Rotterdam waar menstruatieproducten gratis beschikbaar zijn via de Rotterdampas, op wc’s in het stadhuis en de stadswinkel en binnenkort ook op scholen. In Schotland is dit probleem al op landelijk niveau aangepakt.

Gemeente Maastricht

Een aanpak tegen menstruatiearmoede zou ook goed passen bij de sociale visie van Maastricht. In de begroting en het coalitieakkoord wordt verwezen naar het creëren van een inclusieve samenleving, toegang tot sport, cultuur, boeken voor alle kinderen en gelijke kansen in het onderwijs. Toegang tot menstruatieproducten is een voorwaarde voor deelname aan deze activiteiten en daarmee ook voor het succes. Daarnaast spreekt het coalitieakkoord over het tegengaan van de tweedeling. Menstruatiearmoede beïnvloedt de ongelijkheid tussen arme en rijke inwoners. Naast de genderkloof in bijvoorbeeld het onderwijs en op het werk.

Wij zijn van mening dat veilig en hygiënisch kunnen menstrueren is een fundamentele behoefte. Menstruatie gaat door, ongeacht pandemieën of energiecrises. Menstruatieproducten zijn essentiële hygiëne producten die op ieder toilet thuishoren. Net zoals wc-papier, handzeep en een prullenbak. En niemand zou ooit hoeven te kiezen tussen eten of pads.

Dus tijdens de begrotingsbespreking hebben wij een oproep gedaan aan het college. Laten wij bij wijze van pilot geld beschikbaar stellen voor de uitgifte van menstruatieproducten, zodat iedereen altijd toegang heeft. Laten wij ook menstruatieproducten aanbieden op wc’s van het Gemeenteloket en Centre Ceramique. Want ook daar horen deze producten thuis. Na de pilot kan dan geëvalueerd worden hoe dit heeft gewerkt en zou de aanpak kunnen worden bijgesteld. Deze motie hebben wij samen ingediend met de SP, Groenlinks en Partij voor de Dieren. Helaas is deze motie daardoor niet aangenomen door de gemeenteraad.

Wij willen de fantastische vrijwilligers in Maastricht bedanken die menstruatieproducten aanbieden. En voor de mensen die het nodig hebben: jullie kunnen terecht bij Quiet Maastricht en Buurtcentrum Mariaberg. Houd moed.

Martin van Rooij, Lex Borghans & Joyce Grul

Geïnspireerd door alle andere die ons voor zijn gegaan, dank voor jullie mooie inzet.

Klik hier voor de motie.